آذر
فروش
کرونا و بازار: چگونه همه گیری ویروس کرونا باعث ایجاد تغییرات در بازار شده است
دوران ویروس کرونا سرآغاز يك عصر جدید در بازار
بیماری کووید ۱۹ که بر اثر ویروس کرونا ایجاد می شود، بی امان در جهان گسترش می یابد و مسیری به سوی مرگ و ویرانی خلق می کند. جهان در معرض سقوط به ورطه رکود اقتصادی بزرگ و بیکاری میلیونها کارگر در سراسر جهان است. ویروس کرونا و بازار بسیار برهم تاثیر گذاشته اند.
این واقعه مشخصا افراد فقیر را، هم به لحاظ سلامت و هم از جنبه اقتصادی، تحت تأثیر قرار خواهد داد. بسیاری از این افراد به دلیل فقدان آب، حتی امکان شستن دست هایشان را هم ندارند.
چه بر سر میلیون ها نفری خواهد آمد که توان اجرای فاصله گذاری اجتماعی را ندارند؛ زاغه نشینان، زندانیان و پناهندگان ساکن چادرهای پرتراکم چه سرنوشتی خواهند داشت؟
پیش بینی من این است که این دوره محرومیت و اضطراب رفتارها و گرایش های تازه ای در مصرف کنندگان ایجاد می کند که ماهیت سرمایه داری امروز را تغییر خواهند داد. نهایتا مصرف کنندگان ماهیت و میزان آنچه که مصرف می کنند و نحوه اثرگذاری مسائل طبقاتی و نابرابری اجتماعی بر این موضوعات را مورد بازنگری قرار خواهند داد.شهروندان بایستی پیش فرض های ما درباره سرمایه داری را مورد بازبینی قرار دهند تا بتوانند از دل این دوره فاجعه بار نوعی نظام سرمایه داری منصفانه تر را استخراج کنند.
وابستگی سرمایه داری به مصرف بی پایان
کار را با نگاهی به گذشته دور و مقطع ظهور انقلاب صنعتی آغاز می کنیم. از همان آغاز برخی از ناظران نسبت به ظهور پدیده مصرف گرایی بدگمان بودند. بسیاری از رهبران مذهبی علاقه رو به رشد شهروندان به کالاهای مادی را رقیبی برای باورهای دینی و ارزش های معنوی می دانستند.
میراث به جا مانده از ارزش های تعصب آمیز مذهبی همچنان برخی گروه های جمعیتی خاص را از دستیابی بیش از حد به کالاها و رفتن زیر بار بدهی های گزاف برحذر میداشت.
برخی شهروندان هم مشخصا منتقد مصرف کنندگان ثروتمندی بودند که با استفاده از کالاها، ثروت خود را به رخ دیگران می کشیدند. اقتصاددان «تورستن وبلن» نخستین کسی بود که به مفهوم «مصرف تظاهری» پرداخت و از آن به عنون اختلالی یاد کرد که مردم را از سبک زندگی اندیشمندانه دور می کند. «وبلن» در کتاب «نظریه طبقه تن آسا» از بیماری نمایش منزلت اجتماعی پرده برداشت. اگر او به اندازه کافی عمر کرده بود، از شنیدن خبر اینکه بانوی اول فیلیپین «ایملدا مارکوس» صاحب ۳۰۰۰ جفت کفش بوده است که از زمانی که از کشور تبعید شده است در انبار در حال نابودی هستند، بهت زده می شد.
کرونا و بازار : افزایش تعداد رو به رشد مخالفان مصرف گرایی
امروزه با همه گیری کرونا و بازار دچار تحولاتی شده اند.نشانه هایی از جنبشی در حال رشد علیه مصرف گرایی مشاهده می شود. در حال حاضر می توان مخالفان مصرف گرایی را به دست کم پنج گروه تقسیم کرد.
نخست، تعدادی از مصرف کنندگان به «ساده سازان زندگی» تبدیل شده اند که یعنی می خواهند کمتر خرید کنند و غذای کمتری بخورند. آنها در واقع به ریخت و پاش کالاها واکنش نشان می دهند. آنها می خواهند تعداد وسایلی را که دارند و بسیاری از آنها بدون استفاده رها شده اند کاهش دهند. برخی از ساده سازان زندگی علاقه ای به مالکیت کالاهایی مانند خودرو یا حتی خانه ندارند و ترجیح میدهند آنها را کرایه کنند. کرونا و بازار محصولات کرایه ای بسیار رشد داشته است
دوم، گروه دیگری متشکل از «فعالان مهار رشد» وجود دارد که اعضای آن احساس می کنند زمان و نیروی بیش از حدی صرف مصرف کردن می شود. فعالان مهار رشد نگرانند که میزان مصرف از حد تحمل کره زمین فراتر برود. در سال ۱۹۷۰ جمعیت جهان برابر با ۳/۷میلیارد نفر بود. این مقدار تا سال ۲۰۱۱ به ۷ میلیارد نفر رسید. امروز (سال ۲۰۲۰) جمعیت جهان به حدود ۷/۷ میلیارد نفر رسیده است.
سازمان ملل متحد انتظار دارد که جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۸/۹ میلیارد نفر برسد. اگر کره زمین توان تغذیه این همه انسان را نداشته باشد با یک کابوس روبرو خواهیم شد. مساحت زمینهای قابل کشاورزی محدود است و لایه روخاک هم مرتبا ضعیف تر می شود. بخش های متعددی از اقیانوس های ما به مناطقی مرده تبدیل شده اند و هیچ نوع حیات دریایی در آنجا وجود ندارد. فعالان مهار رشد منادی حفاظت از منابع طبیعی و کاهش نیازهای مادی انسانها هستند. آنها نگران مردمان کشورهای فقیری اند که خواهان دستیابی به استانداردهای زندگی در کشورهای پیشرفته هستند؛ امری که امکان وقوع آن وجود ندارد. آنها نظاره گر این هستند که تولید کنندگان طمع کار همه تلاش خود را می کنند تا «نیازهایی دروغین و غیر قابل تحمل» خلق کنند.
سومین گروه از «فعالان اقلیمی» تشکیل می شود که نگران آسیب و ریسکی هستند که از جانب مصرف کنندگانی که میزان خرید بالایی دارند، از طریق تولید مقادیر بالای کربن، متوجه سیاره ما می شود و آب و هوا را آلوده می کند. فعالان اقلیمی احترام زیادی برای طبیعت و علم قائل هستند و دغدغه های اصیلی درباره آینده سیاره ما دارند.
چهارمین گروه «گزینندگان غذای عقلانی» اند که گیاهخوار و گیاهخوار مطلق شده اند. آنها با کشتن حیوانات برای دستیابی به غذا مشکل دارند. هر کسی می تواند با استفاده از گیاهان، سبزیجات و میوه ها رژیم غذایی سالم و مغذی ای داشته باشد. دامداران گاوها و جوجه ها را سریعا پروار می کنند و سپس آنها را می کشند تا با فروش اعضای بدن این حیوانات منافع خود را تأمین کنند. در همین حال، گاوها یکی از منابع عمده انتشار گاز متان هستند که منجر به گرمایش کره زمین و افزایش دما، ذوب شدن سریعتر یخچال های طبیعی و غرق شدن شهرها می شود.برای تولید یک کیلوگرم گوشت گاو به چیزی حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار لیتر آب و مقادیر زیادی علوفه برای تغذیه حیوانات نیاز داریم.
پنجم « فعالان حفاظت از محیط زیست» هستند که به جای تخریب کالاهای موجود، خواهان استفاده مجدد، تعمیر، بازآرایی با اهدای آنها به افراد نیازمند هستند. کرونا و بازار محصولات تعمیری بسیار رو به رشد شده است این طرفداران حفاظت از محیط زیست از شرکت ها می خواهند که کالاهایی بهتر و کمتر و با طول عمر بیشتر تولید کنند. آنها منتقد شرکتی مانند «ZARA» هستند که هر دو هفته یک بار مجموعه ای تازه از سبک های مختلف پوشاک بانوان را عرضه میکند که تنها برای دو هفته در دسترس است.
آنها مخالف هر نوع عمل برنامه ریزی شده در راستای منسوخ کردن کالاها و دشمن صنعت کالاهای لوکس هستند. بسیاری از آنان زیست بوم گرا هستند و علیه جهانی سازی فعالیت می کنند. جنبش ضد مصرف گرایی آثار مکتوب فزاینده ای هم تولید کرده است، یکی از منتقدان برجسته «نائومی کلاین» است که کتاب های «بدون مارک» ،«همه چیز تغییر می کند» و «دکترین شوک» را نوشته است.همچنین می توان به فیلم مستند «شرکت» ساخته « مارک آکبار» و « جنیفر ابوت» اشاره کرد.
شرکت ها چگونه خود را با گرایش مصرف کنندگان وفق می دهند؟
کرونا و بازار
اغلب کشورها تا به امروز، تنها از یک شاخص برای ارزیابی عملکرد اقتصادی شان استفاده می کرده اند. آن شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP) است. شاخص GDP مجموع ارزش کالاها و خدماتی را که در طول یک سال توسط اقتصاد هر کشور تولید شده است اندازه می گیرد. در این روش بررسی نمی شود که آیا میزان خوشبختی و رفاه مردم هم همزمان با رشد GDP افزایش داشته است یا نه.
اما آشکارا به شاخص هایی نیاز داریم که میزان اثرگذاری رشد اقتصادی را هم اندازه گیری کنند. برخی از کشورها در حال تدارک شاخصی سالانه برای اندازه گیری خوشبختی ناخالص داخلی (GDH) یا رفاه ناخالص داخلی (GDW) هستند.
می دانیم که شهروندان کشورهای اسکاندیناوی به میزانی چشمگیر از سطح بالاتری از خوشبختی و رفاه نسبت به شهروندان آمریکایی برخوردارند و اقتصاد این کشورها در وضعیت مطلوبی قرار دارد. آیا اعتیاد ما به مصرف، خود ما را هم مصرف می کند؟ بخشی از مساله رشد اقتصادی مربوط به این است که منافع حاصل از تولید به طور منصفانه توزیع نمیشود.
این مشکل به وضوح در کشوری که از یک سو تعداد میلیاردرهای آن رو به رشد است و از سوی دیگر جمعیت زیادی از کارگران فقیر را در خودش جای داده است، مشاهده می شود. دستمزد بسیاری از مدیرعامل های شرکت ها ۳۰۰ برابر میانگین دستمزد کارگر متوسط همان شرکت است و حتی درآمد برخی از آنها تا ۱۱۰۰ برابر این میزان هم می رسد. سیستم اقتصادی دستکاری شده است.
شرکت ها موفق شده اند اتحادیه های صنفی را زمین گیر کنند و کارگران حق هیچ گونه اظهار نظر درباره میزان دستمزد خودشان با رییس هایشان ندارند. تا پایان بحران کووید ۱۹، کروناو بازار و سرمایه داری به مرحله ای تازه خواهد رسید. مصرف کنندگان درباره آنچه که مصرف می کنند و میزان نیازشان به مصرف، بیشتر فکر خواهند کرد. چند نمونه از تحولات احتمالی به شرح زیر است:
برخی از شرکت ها و برندهای ضعیف تر از میان خواهند رفت. مصرف کنندگان بایستی به دنبال برندهای جایگزین قابل اطمینان و رضایت بخش بگردند.
ویروس کرونا ما را نسبت به میزان شکنندگی سلامتی مان آگاه می کند. ما وقتی در ازدحام جمعیت هستیم به راحتی دچار سرما خوردگی می شویم.
باید موقع سلام و احوال پرسی از دست دادن اجتناب کنیم. باید غذاهای سالم تری بخوریم تا بدنمان در برابر میکروب ها و انواع آنفلوانزاها مقاوم باشد.
ما از میزان بی کفایتی سیستم درمانی مان و هزینه بالای آن یکه خورده ایم. باید با سبک زندگی ایمن خود را از بیمارستان دور نگه داریم.
آسیب روحی ناشی از بیکاری ناگهانی افراد حتی پس از اینکه کارگران دوباره به سر کار باز می گردند هم باقی خواهد ماند. آنها با احتیاط بیشتری پولشان را خرج و پس انداز خواهند کرد.
ماندن در خانه باعث شد که بسیاری از مصرف کنندگان دست به کار تأمین نیازهای غذایی خودشان بشوند. افراد بیشتری رو به پختن غذای خانگی و باغبانی برای تولید سبزیجات و گیاهان آورده اند و کمتر بیرون از خانه غذا می خورند.
ما ارزش بیشتری برای نیازهای خانواده، دوستان و جامعه مان قائل می شویم.
ما با استفاده از شبکه های اجتماعی خانواده و دوستانمان را تشویق می کنیم که به سراغ غذاهای خوب و سالم بروند و پوشاک و کالاهای معقولانه تری خریداری کنند.
ما از برندها می خواهیم که با بیان اهداف عالی شان، به ما توضیح بدهند که چگونه در راستای منافع جمعی خدمت می کنند. شرکت ها در کرونا و بازار مصرف کنندگان باید منافع جمعی را در نظر بگیرند
مردم نسبت به موضوعاتی مانند آسیب پذیری سیاره زمین، آلودگی آب و هوا، کمبود آب و مشکلات دیگر آگاه تر خواهند شد.
افراد بیشتری به دنبال دستیابی به تعادلی بهتر میان کار، خانواده و تفریح خواهند بود. افراد بسیاری از اعتیاد به مادی گرایی به سمت جستجوی راههایی دیگر برای زندگی مطلوب حرکت خواهند کرد. آنان به دوره پسامصرف گرایی خواهند رسید.
سرمایه داری بهترین موتور محرک برای رشد اقتصادی مؤثر باقی خواهد ماند. همچنین، سرمایه داری می تواند بهترین موتور برای رشد اقتصادی عادلانه هم باشد. با افزایش مالیات ثروتمندان، سرمایه داری به سوسیالیسم تبدیل نمی شود.
ما از این دکترین اقتصادی غلط که معتقد است با ثروتمندترشدن ثروتمندان، فقرا هم برنده میشوند، عبور کرده ایم.
در واقع ثروتمندان اصولا زمانی ثروتمندتر می شوند که خانواده های طبقه کارگر پول بیشتری برای خرج کردن داشته باشند.
همانطور که ویروس کرونا به ما نشان میدهد که وجود نوعی سیستم بهداشت و درمان عمومی به نفع همه افراد، از فقیر تا غنی، خواهد بود.
اکنون زمان بازنگری و تجدید ساختار در سرمایه داری و تبدیل آن به ساختاری منصفانه تر و مبتنی بر دموکراسی و عدالت اجتماعی است ایا همانند کشورهای اسکاندیناوی یاد می گیریم که منابع بیشتری را به اشتراک بگذاریم و با تبدیل به یک جمهوری موزفروش یا اقتصاد تک محصولی خواهیم شد.
